COLEGIO
SUPERIOR PARA LA EDUCACIÓN INTEGRAL INTERCULTURAL DE OAXACA
BACHILLERATO INTEGRAL COMUNITARIO Nº 24
|
ASIGNATURA:
LENGUA INDIGENA
TRABAJO: ELEMENTOS CULTURALES
NOMBRE DEL
DOCENTE: YESENIA SANTIAGO LOPEZ
MODULO: 4º
GRUPO: “A”
CLAVE DEL
CENTRO DE TRABAJO: 20EBD0024N
ASESORA DE
GRUPO: LETICIA PEREZ MERINO
CICLO ESCOLAR: 2016-2017
ELABORADO POR:
KARINA IVETTE PEREZ
MARCOS M. NICOLAS CORTES
PAOLA LIZETH RAMIREZ GUTIERREZ
FECHA DE
ENTREGA: 13 DE MARZO DE 2017
RACHA VA´A LALU
Ñuu
Yuku Yuu Ka´nu, kua´a xaan cha tyakɨ iyo tya tandɨ´ɨ maa ñuu iyo-iyori maa
ku´va nye´eñi ñiñayɨvɨ.
Cha
kuenda tu´un cha ka´in vachi xiñi noo tu´un cha vityiya tya kuanakatyi chindoo,
tu´un chi kuu chira cha va´a Lalu, ra Yuku Yuu kuura nda´vi-ya, noo rayɨɨ sɨɨ-iñi
kuura, nyicha cha sa´a tyiñora, tandɨ´ɨri maa kɨvɨ ku´va kaa o´on tya cha
kua´anri maara chiku´u, ki´inra mityira, nandukura yono tya tyi´ira xita ndava,
saka tyi´ira tixi xiñira tya natyaara nyicha cha´ara, maa tyakɨ yɨsɨ ra cha
va´a-ya, tya noo-noo ki´inra kavayu sanara tya kua´anra.
Tya ñi´i chika cha´a kavayu kua, maa-maa ku´va
cha kua´anra cha va´a kua chata ve´e ña ma´a Lena, chitorimaaña ve ra Lalu kua
kuura, tya kitaña ka´an-ña chi´inra ve koora chin ndutya ñi´ñi tya sɨɨn ve chi
tyi´i ndachiña noo xita ndava, kuka´an-kuka´anri nuura Lalu-ya tya kua kachi
tukura chin xita ño´o ndachi kua.
Ndavi
sana kuñi ma´a Lena chiira ve noori maara iyo, nuu ña-yachi va´ara tya va´a
xaan ñiyɨvɨ kuura.
Nyakua
va´a kuñi añima ra cha va´a-ya, tya saka
naku´vara tya´vinyoo tya naki´in tukura kavayu sanara tya kua´anra, ityinuuri
kua´anra nanye´e tukura ve sɨkɨ uu-ta´an ñinyi´i cha kɨ´vɨ xe´e, ña´ri nyoo
chika chinooñi, sɨɨ icha ketuu ñi nyi´i-ya nyakua nayaa iñira cha va´a-ya tya inakɨ´ɨ iñira chiku lu´lura ve kua´a xaan
ku´va ichisɨkɨra chi´in ta´an nyi´ira, ichisɨkɨra, tɨtuun, kavayu yutu tya
isava´a tuku koora ndaxi o tutu cha
ndava chi´in tatyi, nda´vira Lalu-ya ve ichaa añimara tu´un kuenda sɨ´ɨra
nakɨ´ɨ iñira ve tyakɨ va´a tuuña chi´in che´eña, mandilña tya taxiñori kamaa sɨkɨña
tya aretyeña, soko va´a ikuñi tukura ve ña´ri tɨndo´o inye´e sɨ´ɨra chi´in
kue´e.
Chika
kamaa iñira tya ñichitora ichaara chichakuura, ikicha´a nasata´anra nduku,
ityaara xiin kavayu sanaara, kuee ikuu tyiño-ya tya icha tuku ku´va cha ko´ora
chin ndutya saka iki´inra noo ñachinda´a tya ichakunyaara yu´u noo tyavi lee
tya ñana cha asɨɨ ndutya kua, saka indakuitara tya ichanyaara yuva toon chi´in
chin yuva ixi ve inañi´i tukura chin tya katyira chi kavayu sanara:
—Ko´o ñeero, chikuu chin tyiño lu´lu-ya.
Tya
kua nanu´u tukura nda´vi-ya, ichaara yu´u ñuu Ñu´u Kua´a tya ichiñira yaa koyo
tya´nu, ku´va yɨsɨ kuii kanachaa koora tya ku´va kurracha maa mityi maa ra cha kuu
ra cha´nu kua, kuñi va´ara kunye´enoora chin soko ñi kaña iñira ve nda´ara xaan tyiño tya yɨɨ xaan kue va´aka kuanu´ura
ndoo ityi nya ve´era.
Inachaara ve´era tya ikinyara tyayu chata
kavallu kua tya ikɨ´ɨvɨ
kutyira, inandv´vᶤᶤra nonka sa´ma ve kua
kuenye´era tya´nu nuya´vi ve sᶤᶤ sana nyaa viko ñuura Yuku Yuu Ka´anu. I tyi´ira
nyicha cha´ara tya ikita ityira, tya ku´va chií charaa nuu ya´vi kua, ichaa
soko chiru tya icha sataru noo taku vita nunyaa nuu ma´a Matilde ve asee sana
taku cha sava´a nuu ma´akua, ide´e yachira taku tya itya´vira chinu ma´a mati,
tya iki´inra ityi ve´era, ikavara tya ñi tuu iñira ikusura……….